Θράκη: Ιστορία, Πολιτισμός, δυνατότητες ανάπτυξης

Νίκου Μαρκάτου

Για τους ποιητές και τους φιλόσοφους, του μυημένους στα Ελληνικά θρησκευτικά μυστήρια, όπως ο Πίνδαρος, ο Αισχύλος, ο Πλάτων, το όνομα της Θράκης είχε συμβολικό χαρακτήρα και εσήμαινε: η χώρα της αγνής διδασκαλίας και της ιερής ποίησης. Η λέξη Θράκη έχει γι' αυτούς νόημα φιλοσοφικό και ιστορικό και σημαίνει μια διανοητική σφαίρα, το σύνολο των διδασκαλιών και των παραδόσεων που παραδέχονται την προέλευση του κόσμου από θεία διάνοια.

Η Θράκη αποτελούσε κατά τη μυθική αντίληψη μια περιοχή πολύ ευρύτερη από τον γνωστό γεωγραφικό χώρο, και ήταν για τους Έλληνες του Νότου ο τόπος από όπου ξεκινούσε ο ορμητικός Βορέας με τα παιδιά του, τους Βορεάδες, και τη Χιόνη, και από όπου εξορμούσε και ο άγριος πολεμικός θεός Άρης. Ήταν όμως και ο τόπος του Ορφέα, του Μουσαίου, του Θάμυρη και του Εύμολπου, που δίδαξαν στους ανθρώπους τα θεία μυστήρια και τη μουσική. Έτσι οι άνθρωποι από τη μια έπλαθαν ιστορίες για κακούς βασιλιάδες κυρίως από τη σπορά του Άρη, όπως ο Λυκούργος που εναντιώθηκε στον ειρηνικό θεό Διόνυσο, ο Διομήδης με τα άλογά του που κατασπάραξαν ανθρώπους, ο Τηρέας, που φέρθηκε σαν κακούργος ακόμα και στους δικούς του, και τέλος ο Πολυμήστορας που πρόδωσε το φίλο του το βασιλιά της Τροίας Πρίαμο, όταν εκείνος λίγο πριν από την άλωση του εμπιστεύτηκε τον μικρό του γιο και το θησαυρό της χώρας του.

Από την άλλη όμως έπλαθαν και ιστορίες για την αγάπη των ανθρώπων και για τη δύναμη της τέχνης, μιλώντας για τον Ορφέα, που με τη μουσική του ημέρευε ακόμα και τα άγρια θηρία, και που με την αφοσίωσή του στη γυναίκα του την Ευρυδίκη κατέβηκε ακόμα και στον Άδη για χάρη της, για τη βασιλοπούλα Φυλλίδα, που αγάπησε ένα γιό του Θησέα, και που σαν απόκαμε να τον περιμένει, πέθανε από τη λύπη της, για τους άλλους δεσμούς της Αθήνας με τους ανθρώπους της Θράκης και για τις σχέσεις των μεγάλων δασκάλων του Θρακικού Βορρά με το Θρησκευτικό Κέντρο της Ελευσίνας. Η Θράκη αυτή, κατοικημένη από τους προϊστορικούς χρόνους, δηλαδή από τη νεολιθική ή ακόμη και την παλαιολιθική περίοδο, από λαό Πελασγικό, συγγενικό στην καταγωγή προς τους Έλληνες, προσέφερε πολλά στην πολιτική και πνευματική ιστορία του Ελληνισμού, και χωρίς καμμιά αμφιβολία θα συνεχίσει την ιστορική της αυτή αποστολή με τους άλλους ελληνικούς χώρους στους αιώνες.

Ιστορικά το όνομα ΘΡΑΚΗ υπενθυμίζει τη χώρα και τη φυλή, όπου είχε φυτρώσει η δωρική διδασκαλία και ποίηση για πρώτη φορά και άνθησε κατόπιν και πάλι με το ιερό του Απόλλωνα. Τον συμβολισμό αυτόν αποδεικνύει η κατόπιν ιστορία. Εις του Δελφούς οι Θρακίδαι ήταν φρουροί της θείας διδασκαλίας. Το αμφικτιονικό δικαστήριο εφυλάσσετο από φρουρά Θρακών, δηλαδή μυημένων πολεμιστών.

Με την ίδρυση των ελληνικών αποικιών στα παράλια της Θράκης άρχισαν πυκνές σχέσεις και επικοινωνία μεταξύ των Θρακών και των κατοίκων της άλλης Ελλάδας. Οι σχέσεις αυτές ήσαν όχι μόνο εμπορικές και πολιτικές αλλά ακόμα και οικογενειακής φύσεως. Πολλοί διάσημοι άνδρες των Αθηνών είχαν την καταγωγή απ' τη Θράκη ή γεννήθηκαν από Θράκες. Ο Μιλτιάδης παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά των Θρακών Ολόρου. Ο Θεμιστοκλής είχε μητέρα Θράσσα. Άλλοι διάσημοι Έλληνες καταγόμενοι εκ Θράκης εκτός του Αβδηρίτη Δημόκριτου και του Πρωταγόρα ήταν ο Λεύκιππος ο γλύπτης Παιόνιος κτλ. Ο γλωσσικός εξελληνισμός των Θρακών άρχισε από τους μακεδονικούς χρόνους και η πλήρης αφομίωση της γλώσσας ολοκληρώθηκε με το Χριστιανισμό. Π.χ. ο Κότυς ο Ε΄ένας απ' τους τελευταίους βασιλείς της Θράκης ήταν μεταξύ των καλύτερων Ελλήνων ποιητών και είναι ο μόνος εστεμμένος ποιητής της Ελληνικής αρχαιότητος.

Βλέποντας κάποιος τη Θράκη κατά τις παραμονές των Βαλκανικών πολέμων του 1912-13 δεν ήταν δυνατόν παρά να εκφράζει το θαυμασμό του για την ζωτικότητα του Ελληνισμού σ' αυτές τις περιοχές. Πολλές πόλεις εστίες ελληνικής παραγωγικής δράσης και ελληνικού εκπολιτιστικού έργου, φημισμένες ιδιαίτερα για την αμπελουργία και οινοπαραγωγή τους.

Δυστυχώς με τους εκτοπισμούς στις αρχές του αιώνα ανεκόπη η αιωνόβιος ύπαρξη πολλών Ελληνικών πόλεων. Κατά τις επίσημες στατιστικές ο αριθμός των εκτοπισθέντων ελληνικών πληθυσμών ανήλθε στις 205.000. Έτσι μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα και ενώ ήταν απασχολημένη με την Μικρασιατική Εκστρατεία, είχε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ανοικοδόμησης και ανόρθωσης της Θράκης, διότι είχε εκμηδενιστεί εργασία τόσων αιώνων που είχε δημιουργήσει μια ζηλευτή κατάσταση τόσο από οικονομικής και βιομηχανικής όσο και από πνευματικής και μορφωτικής άποψης. Κατά το βιβλίο του Γ.Χασιώτη που εξεδόθη στο Παρίσι το 1882, υπήρχαν το 1881 στη Θράκη, συμπεριλαμβανομένης και της Κων/πολης, 385 δημοτικές καί αστικές σχολές,81 σχολές μέσης εκπαίδευσης, όπου δίδασκαν 626 και φοιτούσαν 3.000 μαθητές με δαπάνη 522.000 χρυσά φράγκα. Εκτός από τις σχολές η μορφωτική και γενικά πνευματική δράση των Ελλήνων εκδηλώνονταν και σε άλλα επίπεδα. Την εποχή όπου η Τούρκικη απολυταρχία κατεδίωκε καθε πνευματική κίνηση, οι Έλληνες κατώρθωναν να έχουν στην Θράκη φιλολογικούς συλλόγους, αθλητικά και μουσικά σωματεία, άριστα φιλανθρωπικά ιδρύματα (νοσοκομεία, ορφανοτροφεία κτλ.), λέσχες, αναγνωστήρια και βιβλιοθήκες. Στην Ξάνθη υπήρχε γυμναστικός σύλλογος με αίθουσα γυμναστικής, εργατικό σωματείο, φιλόπτωχος αδελφότης, εμπορική λέσχη, λέσχη της ελληνικής νεολαίας, κτλ. Στην Κομοτηνή επίσης φιλανθρωπική αδελφότης κυριών, και η λέσχη "Σύμπνοια", στην Αλεξανδρούπολη ο σύλλογος "Ορφεύς", στο Σουφλί αναγνωστήριο.

Έτσι ακόμα και οι με μικτό (ελληνικό και μουσουλμανικό) πληθυσμό πόλεις ελάμβαναν ελληνικό χαρακτήρα γιατί οι μουσουλμάνοι δεν είχαν ποτέ τέτοιες οργανώσεις και υστερούσαν δραματικά σε πολιτισμό και ανάπτυξη.

Και προσέφεραν γενναίες δωρεές οι Έλληνες της Θράκης για μορφωτικούς σκοπούς. Ο εκ Κομοτηνής Τζανακλής, για παράδειγμα, έκτισε και ενίσχυσε μεγάλο σχολικό κτίριο (το κατόπιν ορφανοτροφείο).

Δύο άλλοι Έλληνες εκ Κομοτηνής, ο Γεώργιος Νικολάου και ο Κωνσταντίνος Ζωϊδης, έκτισαν δημοτικές σχολές. Στη Ξάνθη η αστική σχολή είχε το όνομα του ιδιοκτήτη της Ματζίνη.

Η όλη ανθρωπογεωγραφική κατάσταση της Θράκης μετεβλήθη με την μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 και τον Παγκόσμιο Πόλεμο του 1914-18 μετακίνηση πληθυσμών, είτε με τη μετανάστευση είτε με ανταλλαγή που κανονίστηκε με διεθνείς συμβάσεις. Το σπουδαιότερο αυτών των μετακινήσεων είναι ότι κατέδειξαν την εποικιστική και εκπολιτιστική δύναμη του Έλληνα, ο οποίος εξορισθείς, εκδιωχθείς ή μετανάστης από τόπους που κατείχε εδώ και 2500 χρόνια, μπόρεσε σε μικρό χρονικό διάστημα να δημιουργήσει στις περιοχές αυτές νέο "ζωτικό χώρο" και να τον αναβαθμίσει πολιτιστικά τόσο πολύ όσο σήμερα.

"Ακριβώς εδώ γράφει ο Γερμανός συγγραφεύς Ζ.Σούλτσε "βλέπει κανείς τον άνθρωπο και τη γη εργαζόμενους τον ένα δίπλα στον άλλο και μάλιστα όχι απλώς τον άνθρωπο, αλλά τον Έλληνα άνθρωπο που βρήκε εδώ νέα χώρα, χώρα εποικισμού και την διέπλασε σε Ελληνική γη, σε μια Νέα Ελλάδα. Και καταλήγει ότι η ανάπτυξη της καλλιέργειας των εδαφών αποτελεί άθλο, άξιο κάθε επαίνου.

Η Ελληνικότητα της Θράκης δεν είναι μόνο αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της από την αρχαιότητα, αλλά απότελεί και το κόσμημα της ύπαρξής της, το σέμνημα του Ελληνισμού.

Ανέκαθεν, από αμνημονεύτων χρόνων η Θράκη αποτελούσε κομμάτι του Ελληνισμού. Σαν αποδεικτική μαρτυρία δεν χρειάζονται καν οι ελληνικές ούτε οι δυτικοευρωπαϊκές μαρτυρίες, αλλά το επίσημο βουλγαρικό έγγραφο που καταρτίστηκε από την επίσημη Βουλγαρική προπαγάνδα, για να υποστηρίξει τις διεκδικήσεις των Βουλγάρων.

Η μαρτυρία αυτή είναι ιστορικός χάρτης της Βουλγαρίας που εκδόθηκε στη γερμανική γλώσσα κατά τον μεσοπόλεμο, με το όνομα του τότε πρεσβευτού του Βουλγαρικού Βασιλείου στο Βερολίνο, Δ.Ρίζωφ. Σ' αυτό τον άτλαντα, όλες οι 14 σελίδες του που αναφέρονται στη Θράκη αποδεικνύουν ότι τόσον η σημερινή Ελληνική Θράκη όσο και το μέγιστο μέρος της Ανατολικής (σήμερα Τουρκικής) ακόμα και μέρος της Βόρειας Θράκης (σημερινή Νότιος Βουλγαρία) ουδέποτε, σε καμμιά ιστορικήν περίοδο, ούτε κατά την εποχή της μεγαλύτερης επέκτασης του παλαιού κράτους των Βουλγάρων ανήκε στην Βουλγαρία. Για παράδειγμα, μετά τον θάνατον του τσάρου Συμεών, δηλ. το 927, η Θράκη και τότε ακόμα που τόσο είχε επεκταθεί το βουλγαρικό κράτος, είναι ελληνική μέχρι της Θυνιάδος (Νιάδα) στον Εύξεινο, με την Ανδριανούπολη, το Μουσταφά πασά, την Κομοτηνή και την Ξάνθη ελληνικά (σελ. 12).

Επίσης κατά τον "εθνικογραφικό χάρτη της Ευρωπαϊκής Τουρκίας" από το Γάλλο Ζ.Σελάν (1881) εμφανίζεται η Θράκη ελληνική μέχρι Πύργου με κάποιες αρκετά μεμονωμένες Τουρκικές νησίδες.

Αυτή η Ιστορία και αυτή η φυσιογνωμία της Θράκης την αναδεικνύουν σήμερα σε προμαχώνα, στο ευαίσθητο άκρο του Έθνους.

Πρέπει το ενδιαφέρον μας να στραφεί με ειλικρίνεια στη μείζονα αυτή περιοχή όχι μόνο με την έννοια του φυσικού συνόρου αλλά και με σεβασμό στην ιστορία και την ζωή των πληθυσμών της. Αντί για μια τέτοια στάση απ' το Νεοελληνικό Κράτος, αυτό έχει επιδείξει αναγνωρισμένη αμέλεια, αδιαφορία και υποτονικότητα.

Αποτέλεσμα τα μύρια προβλήματα υποδομής και ελλείψεων που αναγκάζουν τον πληθυσμό να καταβάλλει υπεράνθρωπες προσπάθειες, με αντίξοες συνθήκες και μοναδική συμπαράσταση την ηθική αναγνώριση ότι είναι ακρίτες.

Η πολιτεία σκεπτόμενη ανορθόδοξα αδιαφορεί για τη Θράκη και παρά την επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης της εθνικά ευαίσθητης περιοχής της στερεί την παραμικρή πιθανότητα ανάπτυξής της. Το "ενδιαφέρον" της πολιτείας φαίνεται καλά στο άρθρο του Βήματος της 14/6/1992, στο οικονομικό τμήμα της εφημερίδας, Δ 13 σελίδα.

Συνοψίζοντας το άρθρο επισημαίνει ότι αν το πραγματικό ενδιαφέρον του κράτους απένταντι στη Θράκη φαινόταν από τις επενδύσεις και τα αναπτυξιακά προγράμματα που εκτελούνται εκεί, τότε έχουμε κάθε λόγο να ανησυχούμε όλοι οι Έλληνες, λόγω του ότι η Θράκη είναι εθνικά ευαίσθητη περιοχή, αλλά πολύ περισσότερο οι ίδιοι οι κάτοικοι της Θράκης. Το άρθρο επισημαίνει ότι με παρέμβαση της πολιτείας περικόπτονται κοινοτικά προγράμματα που είχαν ήδη εγκριθεί και οι πόροι μεταφέρονται στην Αθήνα και την Πελοπόννησο. Περικόπτονται επίσης Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα ( Π.Ε.Π ) μετά από αναθεώρηση του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Έτσι πέφτουν στο κενό οι διακηρύξεις περί ιδιαίτερης ενίσχυσης του χώρου. Αντί να εκπονηθούν καινούργια προγράμματα περικόπτονται τα υφιστάμενα με το μόνιμο επιχείρημα της ελλειπούς απορρόφησης. Δηλαδή η Θράκη τιμωρείται επειδή η κεντρική διοίκηση δεν έχει φροντίσει να δημιουργήσει την υποδομή που απαιτείται για απορρόφηση (π.χ. στελέχωση των περιφερειακών υπηρεσιών ). Τα κεφάλαια που περικόπτονται από τη Θράκη, που με διάφορα προσχήματα παραμένει εγκαταλελειμένη και καταδικασμένη στην οικονομική υποανάπτυξη, τα απορροφά το υδροκέφαλο κέντρο της χώρας, το λεκανοπέδιο της Αττικής.

Κατά τη γνώμη μας είναι επιβεβλημένη η άμεση εφαρμογή Κρατικής Πολιτικής, ή καλύτερα η τήρηση Εθνικής Στάσης, που εξετάζει τα προβλήματα της περιοχής υπό το πρίσμα της Ανάπτυξης.

Ένα από τα σημαντικά προβλήματα της Θρακικής περιοχής, εντοπίζεται σε πληθυσμιακά θέματα.

Πρόκειται για μια περιφέρεια, που τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο. Παρατηρούνται έντονες μετακινήσεις του πληθυσμού, με την εξωτερική μα και με την εσωτερική μετανάστευση, πράγμα που σημαίνει σήμερα χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα.

Στην αρχή η μετανάστευση λειτουργούσε προς τα εξωτερικό με σκοπό την εύρεση εργασίας, μα στη συνέχεια έχουμε και εσωτερική μετανάστευση με τους όρους της αστικοποίησης-που όμως παραμένει χαμηλή- προς την κεντρική Μακεδονία, την Αθήνα και αλλού.

Στην δεκαετία 1981-1991 παρατηρείται μείωση του πληθυσμού στους ανατολικούς νομούς, (Έβρου-Ροδόπης) που σημαίνει πρόβλημα των ακροτάτων νομών σε πληθυσμό.

Χαρακτηριστικό είναι ότι οι Αγροτικές περιοχές, έχουν περισσότερο πληθυσμό από τις Αστικές, ενώ τελευταίες από άποψη ποσοστών είναι οι ημιαστικές. Συγχρόνως η μετανάστευση είχε ως αποτέλεσμα, το να εγκαταλείψουν τις περιοχές οι νέοι. Έτσι έχουμε το σοβαρό πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού. Ένα από τα άμεσα αποτελέσματα είναι η γηρασμένη αγροτιά, που συνεπάγεται μείωση της παραγωγής.

Υπαρχει συγκέντρωση του πληθυσμού στις πρωτεύουσες των νομων και γενικά στ' αστικά κέντρα, χωρίς όμως να υφίσταται ανάπτυξη γύρω απ' αυτά. Έτσι έχουμε ανισοκατανομή του πληθυσμού όπου, ενώ υπάρχει μεγάλος αριθμός Κοινοτήτων και Δήμων, μόνο ελάχιστοι Δήμοι ξεπερνούν τους 10.000 κατοίκους. Αυτό αποτελεί το γνωστό οικιστικό πρόβλημα με τη συσσώρευση του πληθυσμού σε "ελάχιστες" περιοχές. Άμεση συνέπεια είναι η παρεμπόδιση βελτίωσης:

• τεχνικής υποδομής

• υπηρεσιών υγείας

• παιδείας

• επαγγελματικής κατάρτισης και

• ψυχαγωγίας.

Έτσι εκτός από το κακό συγκοινωνιακό δίκτυο, η έλλειψη τεχνικής υποδομής είναι θλιβερή. Το δίκτυο τηλεπικοινωνιών είναι ανεπαρκές. Ιδίως οι ορεινές περιοχές εξυπηρετούνται από πολύ μικρό αριθμό τηλεφώνων. Ενδεικτικό είναι ότι αντιστοιχούν 140 τηλέφωνα σε 1000 κατοίκους. Το 77% των νοικοκυριών διαθέτουν ηλεκτρικό φώς, δίκτυο αποχέτευσης μόλις το 10%, 41% των νοικοκυριών διαθέτουν νερό μέσα στην κατοικία κ.τ.λ. Αν και τα στοιχεία αυτά, που δεν είναι του 1993 αλλά παλιότερα, πρέπει να έχουν βελτιωθεί σήμερα, εν τούτοις δεν απέχουν πολύ από τη σημερινή πραγματικότητα. Τα παραπάνω, καθιστούν τη Θράκη μια περιοχή πολύ λίγο ελκυστική για επενδύσεις, πράγμα που οδηγεί στην παράταση του χαμηλού βαθμού ανάπτυξης. Οι δε νέοι εγκαταλείπουν την περιοχή, ενώ δημιουργείται σπατάλη πόρων με οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Όσον αφορά την απασχόληση του πληθυσμού, οι ανακατατάξεις είναι και εδώ σημαντικές.

Ο ενεργός πληθυσμός μειώθηκε και κατά τις δεκαετίες 1961-1971 και τη 1971-1981. Και παρόλο που τα ποσοστά δείχνουν χαμηλό αριθμό ανέργων, υπάρχει εποχικότητα στην απασχόληση και σοβαρή υποαπασχόληση.

Πιο ειδικά για την απασχόληση σε Τομείς κατά τις δεκαετίες 1961-1971 και τη 1981-1987,έχουμε μεγάλη μείωση της γεωργίας και αύξηση του τουρισμού, έστω κι' αν οι δυνατότητες του εδάφους είναι ευνοϊκές.

Γενικά μπορούμε να πούμε, ότι έχουμε χαμηλό ρυθμό αύξησης του ενεργού πληθυσμού. Το εργατικό δυναμικό, ακολουθεί ιεραρχικά μια ταξινόμηση από τις αγροτικές στις αστικές και τέλος στις ημιαστικές περιοχές.

Αντίθετα ο δείκτης ανεργίας είναι μεγαλύτερος στις αστικές περιοχές μετά ακολουθούν οι ημιαστικές και τέλος οι αγροτικές. Στις αστικές περιοχές, ανεργία ολική πλήτει και τους νέους.

Επίσης με την μεγάλη μετανάστευση αφαιρέθηκαν από τους νομούς κυρίως νέοι με μέσο επίπεδο σπουδών,με αποτέλεσμα το μεγάλο ποσοστό αγραμμάτων (ειδικά στους νομούς Ροδόπης και Ξάνθης).

Έχουμε έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού, που οδηγεί στη παρεμπόδιση της ανάπτυξης του τόπου, ενώ από την άλλη πλευρά δημιουργείται υπερπροσφορά ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού.

Έκτός όμως από τα προβλήματα των Ελλήνων κατοίκων, υπάρχουν και τα εξίσου σημαντικά προβλήματα των μειονοτήτων της περιοχής. Ομάδων δηλαδή, ανθρώπων όπως οι Πομάκοι, που δημιουργούν "γκέτο", προκαλώντας προβλήματα στον υπόλοιπο πληθυσμό ενώ και οι ίδιοι αντιμετωπίζουν συγχρόνως άλυτα -θα έλεγε κανείς- προβλήματα.

Η ένταξη αυτών των ανθρώπων στη Θρακική περιφέρεια είναι πια αναγκαιότητα. Ο μόνος τρόπος όμως, εξομάλυνσης των διαφοροποιήσεων-χωρίς αυτό να σημαίνει μείωση κάποιων στα μέτρα κάποιων άλλων, είναι η κοινή προσπάθεια των εθνοτήτων αυτών, μέσα από μια γενική κρατική πολιτική ισότιμης μεταχείρησης όλων. Εξάλλου η πολυπλοκότητα του πληθυσμού σε μια περιοχή, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον με θετικές πιθανώς προοπτικές. Ενώ και η γνώση των κοινών, σ' ένα επίπεδο, πολιτισμικών παραδόσεων στα Βαλκάνια, δίνει επίσης μια νέα οπτική για την επίλυση των προβλημάτων στην περιοχή. Από πλευράς της συμμετοχής των διαφόρων τομέων παραγωγής στη Θράκη συνοπτικά αναφέρουμε τα εξής:

Αν και το έδαφος στη χωρική περιφέρεια της Θράκης, είναι ιδιαίτερα χαρισματικό, παρατηρείται μικρό μέγεθος γεωργικής εκμετάλευσης καθώς και ελάχιστες πολυκαλλιέργειες.

Τα βασικά προβλήματα στην γεωργική εκμετάλευση είναι:

• Η έλλειψη κτηματολογικών στοιχείων.

• Η έλλειψη εδαφολογικών στοιχείων.

• Η αδυναμία στην οργάνωση.

• Η έλλειψη τεχνικοοικονομικής υποστήριξης και κατάρτισης στελεχών αγροτικών συνεταιρισμών.

• Η έλλειψη έργων υποδομής (αρδευτικά-αγγειοβελτικά).

• Η έλλειψη ζωνών χρήσης γης, που σημαίνει έλλειψη οργάνωσης και πάλι.

• Το χαμηλό ποσοστό αναδασμού.

Τα βασικά προβλήματα στην αλιεία είναι:

• Η ποσοτική υποβάθμιση του ενάλιου πλούτου.

• Η ανεπαρκής τεχνική υποδομή για την αξιοποίηση των αλιευμάτων των λιμνοθαλασσών και των εσωτερικών υδάτων της περιφέρειας.
• Η μη επιτόπια αξιοποίηση αλιευτικής παραγωγής.
• Η ελλειπής οργάνωση ιχθυοσκαλών.

Η περιοχή της Θράκης περιγράφεται και από το χαρισματικό υπέδαφος της. Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχει έλλειψη ολοκληρομένων μελετών εντοπισμού των ζωνών με ορυκτά, καθώς και έλλειψη εντοπισμού του βαθμού εκμετάλλευσης τους.

Από την άποψη της μεταποίησης:

• Υπάρχει καθυστέρηση ολοκλήρωσης έργων υποδομής στις βιομηχανικές περιοχές.

• Έχουμε απουσία μεγάλου μεγέθους βιομηχανιών, ενώ αντίθετα έχουμε μικρές ομοειδής μονάδες χαμηλής παραγωγής.

• Συγχρόνως υπάρχει μειωμένη ανταγωνιστικότητα των παραγόμενων προϊόντων, λόγω του απομακρυσμένου της περιφέρειας από την υπόλοιπη χώρα, εξαιτίας του προβληματικού οδικού δυκτιου.

• Τέλος, παρατηρείται έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού στις επιχειρήσεις, καθώς και

• έλλειψη οργανωμένης πληροφόρησης στις επιχειρήσεις για σύγχρονες μεθόδους παραγωγής και εμπορίας .

Ο τριτογενής τομέας παραγωγής, είναι αυτός στον οποίο τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται ανάπτυξη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως λειτουργεί με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Προβληματικά στοιχεία αυτού είναι:

• Η Έλλειψη υποδομής στον Τουρισμό. Ποιό ειδικά έλλειψη ξενοδοχιακής υποδομής.

• Ο βαθμός προβολής των τουριστικών πόρων της περιφέρειας είναι ιδιαίτερα χαμηλός.

• Υπάρχει μικρή διάρκεια τουριστικής περιόδου και συνεπώς...

• μη αξιοποίηση των πόρων που ενδείκνυται για την ανάπτυξη χειμερινού τουρισμού και οικοτουρισμού.

Όσον αφορά το εμπόριο , υπάρχουν πολλά μικρά καταστήματα ενώ είναι φανερή η έλλειψη οργανωμένων εμπορικών επιχειρήσεων και συγκροτημένων αγορών.

Η περιγραφή αυτή όταν συνδεθεί με ορισμένα χαρακτηριστικά υποδομής και αδυναμιών στις συλλογικές υπηρεσίες (Εκπαίδευση-Υγεία) δίνει μια μάλλον ζοφερή εικόνα.

Θεωρώντας την ευρύτερη περιοχή της Θράκης σαν ένα χώρο ενοποιημένο θα μπορούσαμε να προτείνουμε ένα σενάριο ανάπτυξης με την ενεργοποίηση δυνατοτήτων τοπικά. Έτσι μπορούν να επιλεγούν ορισμένα κέντρα - Θύλακες που θα λειτουργήσουν ως πόλοι έλξης και ανάπτυξης, αξιοποιώντας καλύτερα τις δυνατότητες της περιοχής.

Η επιλογή πρέπει να λάβει υπόψη κατά προτεραιότητα περιοχές που έχουν ήδη στοιχειώδη ανάπτυξη και υποδομή ώστε να μπορούν να ευδοκιμήσουν ανετότερα οι πρωτοβουλίες.

Η γεωφυσική κατάσταση της Θράκης και ο διαχωρισμός της σε ορεινή και πεδινή ζώνη, καθώς και η ύπαρξη της παραλιακής λωρίδας από μόνες τους δηλώνουν τις διαφορετικές τάσεις ανάπτυξης τους αφού η γεωφυσική διαμόρφωση επιδρά σημαντικά σ' όλους τους τομείς.

Θεωρούμε ως πιο σημαντικούς, δηλαδή με τις μεγαλύτερες ελπίδες επιτυχίας, τομείς ανάπτυξης στη Θράκη τους εξής:

- γεωργία

- ξυλεία και όλα τα παράγωγά της

- κτηνοτροφεία

- ορυκτό πλούτο

- τουρισμό.

Στην ορεινή ζώνη που είναι η πιο υποανάπτυκτη και επομένως η ζώνη με τις μεγαλύτερες προοπτικες εξέλιξης και ανάπτυξης ορίζονται δύο κεντρα ανάπτυξης- Θύλακες στους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης. Η ορεινή περιοχή στο νομό Έβρου αντίστοιχα δεν είναι εκτεταμένη γι' αυτό και δεν προτείνονται θύλακες ανάπτυξης. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η τοποθέτηση των προτεινόμενων κέντρων ανάπτυξης δεν προκύπτει σε άμεση σχέση με τους νομούς αφού η Θράκη αντιμετωπίζεται σαν ενιαία περιοχή. Εκείνο όμως που μπορεί να επιτευχθεί είναι η ύπαρξη μιας νοοτροπίας στη χωροταξική κατανομή των κέντρων. Στην ορεινή ζώνη κυριαρχεί πληθυσμιακά η μουσουλμανική μειονότητα, που σίγουρα πρέπει να σταματήσει να παραμένει στο περιθώριο των παραγωγικών διαδικασιών, συμμετέχοντας ενεργά στην παραγωγή, και γενόμενη έτσι ένα σημαντικό στοιχείο ανάπτυξης, που μέχρι σήμερα μένει ανενεργό.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί η ανάγκη αναβάθμισης της παιδείας και των πολιτιστικών κινήσεων.

Οι νέοι Πομάκοι για παράδειγμα, και ιδιαίτερα όσοι έχουν έφεση προς ανώτατες σπουδές, καταφεύγουν σε ξένα Πανεπιστήμια επειδή τα εγχώρια έίναι δυσπρόσιτα. Πρέπει ακόμη να επισημάνουμε την ανάγκη για ουσιαστική διεύρωση του Πανεπιστημίου Θράκης, με νέα τμήματα, Ερευνητικά Ινστιτούτα, πραγματικές μεταπτυχιακές σπουδές. Πρέπει να δοθούν κίνητρα για προσέλκυση ικανών επιστημόνων.

Το Πανεπιστήμιο της Θράκης γεμίζει από φοιτητές από άλλες περιοχές της χώρας και φοιτητές από τη Θράκη που αφού αποφοιτήσουν θα αναζητήσουν αλλού την τύχη τους, εφόσον δεν υπάρχουν τοπικά ευκαιρίες για σταδιοδρομία καριέρας.

Μια πολιτική που θα έδινε την ευκαιρία στον πληθυσμό να καταρτιστεί επαγγελματικά σε σχολές ειδικού ενδιαφέροντος θα φέρει αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μια σχολή με αντικείμενο την επιστημονική κατάρτιση στην γεωργία και στις νέες μεθόδους παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων, θα έδινε την ευκαιρία στους νέους αποφοίτους να βοηθήσουν στον εκσυγχρονισμό της γεωργικής παραγωγής.

Το Πανεπιστήμιο πρέπει να εξελιχθεί σε πραγματική Πανεπιστημιούπολη, να γίνει ένα Κάμπους ικανό να φιλοξενήσει και να εξυπηρετήσει πάνω από 20 χιλιάδες φοιτητές. Αυτό είναι το πραγματικό χρέος του κάθε Υπουργού Παιδείας, χρέος για τη Θράκη και την Ελλάδα.

Τομείς ανάπτυξης που σχετίζονται με πλουτοπαραγωγικές πηγές είναι, όπως αναφέρθηκε πιο πριν, η ξυλεία, κτηνοτροφεία και ορυκτός πλούτος.

Η επιλογή των κέντρων ανάπτυξης γίνεται σε σχέση με το οδικό δίκτυο που τους ενώνει με τα μεγάλα πληθυσμιακά κεντρα, αλλά και το δυναμικό που ως σήμερα έχουν. Έτσι ο Εχινός στο νόμο Ξάνθης με 3.000 κατοίκους περίπου βρίσκεται πάνω στο οδικό δίκτυο που τον ενώνει άμεσα με την Ξάνθη, και είναι κοντά στις Θερμές κωμόπολη με σημαντικές ιαματικές πηγές. Ο Έχινος μπορεί λοιπόν, να εκμεταλλευθεί τα δασικά προϊόντα της ορεινής περιοχής και έτσι να γίνει ένας πόλος έλξης για την ευρύτερη περιοχή γύρω του, αφού στη κοινότητα του Έχινου προτείνεται να δημιουργηθούν μεταποιητικές μονάδες εντάσεως εργασίας, με απασχόληση πάνω στην αξιοποίηση του ξύλου. Ο Έχινος μαζί με την κοινότητα του Κέχρου μπορούν να προσφέρουν θέσεις εργασίας στον ορεινό πληθυσμό. Η κοινότητα του Κέχρου που βρίσκεται σε κεντροβαρικό σημείο του νομού Ροδόπης, και με άμεση σύνδεση με την Κομοτηνή, μπορεί να εκμεταλλευτεί τα δάση της Ανατολικής Ροδόπης, δημιουργώντας εκεί μονάδες παραγωγής ξύλου και χαρτιού.

Η δεύτερη ζώνη και η σημαντικότερη είναι η πεδινή. Όπως προαναφέραμε πάνω από το μισό του πληθυσμού ασχολείται με τη γεωργία που είναι και ο κυρίαρχος τομέας απασχόλησης της μειονότητας. Αυτό δείχνει πόσο αναγκαία είναι μια εκσυγχρονιστική ματιά και θεώρηση στο θέμα της γεωργικής παραγωγής. Η γεωργία στη Θράκη είναι σε μεγάλο βαθμό υποανάπτυκτη, παρόλο το μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού που ασχολείται μ' αυτήν, καθώς δεν υπάρχουν εκείνες οι παράμετροι που θα την εκσυγχρονίσουν και θα την κάνουν δυνατό παράγοντα ανάπτυξης. Γεωργία, κτηνοτροφία και αλιεία χρειάζονται κεντρα που θα παράσχουν μονάδες για να εκμεταλλευτούν τα προϊόντα της παραγωγής τους.

Υποψήφιο κέντρο ανάπτυξης θα ήταν π.χ. η Ξάνθη με έμφαση του κέντρου αυτού στην εκμετάλλευση των καπνοκαλλιεργειών. Από την Ξάνθη περνάει το εθνικό δίκτυο οδικό και σιδηροδρομικό. Η Ξάνθη έχει περίπου 36.000 κατοίκους. Ο Δήμος έχει ήδη μια συγκεκριμένη ανάπτυξη ως πρωτεύουσα νομού, που όμως έχει πολλά περιθώρια βελτίωσης μέσο της εξειδικευμένης παραγωγής και εκμετάλλευσης του καπνού.

Έτσι θα χρησιμοποιηθεί η υποδομή που έχει η Ξάνθη σε βιομηχανική παράδοση, και μέσω νέων επενδύσεων εντάσεως εργασίας θα αξιοποιηθεί ένα κομμάτι πληθυσμού που παραμένει άνεργο, καθώς και η καπνοκαλλιέργεια που ο καπνός της θεωρείται εξαιρετικής ποιότητας.

Ο δήμος Κομοτηνής και Σαππών έχουν αντίστοιχα 40000 και 5000 κατοίκόυς καθώς και σύνδεση μέσω του εθνικού οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου με την υπόλοιπη χώρα. Η εύφορη πεδιάδα της Κομοτηνής και των Σαππών μπορεί με τις κατάλληλες εγκαταστάσεις και τους εκσυγχρονιστικούς τρόπους παραγωγής-τυποποίησης- διακίνησης των γεωργικών προϊόντων στα κέντρα αυτά ανάπτυξης, να πολλαπλασιάσει τη συγκομιδή αλλά και την ποιότητα των παρασκευαζόμενων επιτόπου πια προϊόντων της.

Στην περιοχή του Έβρου τα πράγματα είναι ακόμα πιο ξεκάθαρα στην επιλογή των κέντρων ανάπτυξης, αφού Ορεστιάδα-Διδυμότειχο-Σουφλί τηρούν όλες τις προϋποθέσεις για την επιλογή τους. Σύνδεση με οδικό - σιδηροδρομικό δίκτυο, αξόλογο εργατικό δυναμικό διαθέσιμο, καθώς και μια σημαντική υποδομή. Η γεωργία και εδώ έχει τον πρώτο λόγο καθώς και η κτηνοτροφία σε άμεση σύνδεση με μονάδες μεταποιητικές που θα αξιοποιούν τα παραγόμενα προϊόντα. Ειδικά στην περιοχή του Σουφλίου η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα μπορεί να προωθηθεί περισσότερο, έτσι ώστε το Σουφλί να γίνει ένας θύλακας ανάπτυξης μεταξοσκώληκα με μονάδες που θα αξιοποιούν το παραγόμενο προϊόν (μετάξι).

Η Τρίτη ζώνη περιλαμβάνει την παραλιακή περιοχή της Θράκης και την Σαμοθράκη. Στη ζώνη αυτή θα μπορούσε να τονισθεί και να κατευθυνθεί μια ανάπτυξη του τουρισμού που ήδη υπάρχει αλλά εμ πολύ μικρό βαθμό ανάπτυξης. Έμφαση εδώ δίνουμε σε τρία στοιχεία:

α) Στα αρχαία μνημεία της Θράκης όταν αυτά συνδυάζονται με κοντινές παραλίες. Έτσι φτάνουμε στην επιλογή 2 αρχαιολογικών χώρων που βρίσκονται δίπλα στη θάλασσα και άρα παρουσιάζουν διπλό τουριστικό ενδιαφέρον. Αυτές οι 2 κοινότητες στο νομό Ξάνθης τα Άβδηρα και στο νομό Ροδόπης η Μαρώνεια μπορεί να γίνουν πόλος τουριστικός ανάπτυξης της γύρω απ' αυτές περιοχής.

β) Δεύτερο στοιχείο σημαντικό για τη Θράκη είναι η ύπαρξη σημαντικών βιοτόπων και επομένως προτείνεται η αξιοποίησή τους, μετά από ανάπτυξη οργανωμένου οικολογικού τουρισμού. Τρία μέρη επιλέγονται ως τα πιο σημαντικά για να γίνουν οι πόλοι ανάπτυξης του ειδικού αυτού τουρισμού. Το Δέλτα του Έβρου, η λίμνη Βιστωνίδα και η Σαμοθράκη.

Ο νομός Έβρου ήδη έχει σημαντική ανάπτυξη στον τουριστικό τομέα και έχουν ξεκινήσει ορισμένες ενέργειες για την περαιτέρω ανάπτυξή του. Ως τουριστικό κέντρο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα μπορούσε να προταθεί η κοινότητα Μάκρης που έχει 1500 κατοίκους και άμεση σύνδεση με την Αλεξανδρούπολη.

γ) Τρίτο στοιχείο τουριστικής εκμετάλλευσης είναι τα ιαματικά λουτρά (Θερμών, Σαμοθράκης). Η Σαμοθράκη λοιπόν συγκεντρώνει πολλά στοιχεία για τουριστική αξιοποίηση γεγονός που αυτόματα την ορίζει ως πόλο ανάπτυξης στη Θράκη.

Στην παραλιακή ζώνη υπάρχει ως σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης η αλιεία. Σαν θύλακας για ανάπτυξη ιχθυοκαλλιέργειας προτείνεται το Λάγος αφού εκμεταλλεύεται τη λιμνοθάλασσα της Βιστωνίδας και αφού έχει και λιμάνι για τις μεταφορές.

Η πρόταση αυτή για τη δημιουργία κέντρων ανάπτυξης-θυλάκων πιστεύουμε ότι μπορεί να τονώσει σημαντικές περιοχές της Θράκης, σε ισόρροποη χωροταξική κατανομή, και να αυξήσει σημαντικά το κατά κεφαλήν εισόδημα των κατοίκων όλης της περιοχής.

Σ' όλα αυτά πρέπει να προστεθεί η βιομηχανική ανάπτυξη, που μπορεί να βασισθεί σε σοβαρά κίνητρα και συστηματική μεθόδευση αποκέντρωσης ή επέκτασης μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, αφού βέβαια τους παρασχεθούν οι κατάλληλες διευκολύνσεις. Παράλληλα σε μια αποκεντρωτική προοπτική εντάσσεται και η μεταφορά δημόσιων οργανισμών, παραγωγικών σχολών κ.λ.π.

Λαμπρό παράδειγμα υποδειγματικής ίδρυσης και λειτουργίας βιομηχανικής μονάδας και μάλιστα σε εποχές που ο προβληματισμός δεν είχε ωριμάσει και οι διευκολύνσεις ήταν υποτυπώδεις, αποτελεί η Χαρτοποιΐα Θράκης. Ο ιδρυτής της Πάνος Ζερίτης είναι αξιέπαινος για το δημιούργημά του και μας δείχνει το δρόμο. Επειδή όμως δεν μπορούμε να τα προσδοκούμε όλα από τους γραφειοκράτες των Αθηνών, οι Θρακιώτες πρέπει να δημιουργήσουν τις δικές τους οικονομικές κοινότητες και κοινοπραξίες και να προτείνουν ένα πρωτοποριακό σχέδιο ανάπτυξης, που να συνεκτιμά και συμπεριλαμβάνει στοιχεία από τη δική τους εμπειρία και ζωή. Η ιστορία δείχνει ότι όποτε οι λαοί πήραν δραστήρια την τύχη στα χέρια τους κάτι καλό προέκυψε.

Η δική μας καρδιά και η δική μας αρωγή θα είναι πάντα κοντά σας.